ఆ దేశపు నోట్ల పై భారతీయ భూభాగాల చిత్రం.. ఏండ్లుగా సాగుతున్న వివాదం ?

దిశ, ఫీచర్స్ : హిమాలయాల ఒడిలో ఉన్న నేపాల్ ఒకప్పుడు భారతదేశానికి దగ్గరగా ఉండేది. నేటికీ రెండు దేశాల మధ్య రొట్టె, వెన్న సంబంధం ఉంది. సరిహద్దులు తెరిచి ఉన్నాయి. ఇదిలావుండగా నేపాల్‌ పై ఒత్తిడి తెచ్చి తమకు అనుకూలంగా మార్చుకునేందుకు చైనా నిరంతరం ప్రయత్నిస్తోంది. దీని ప్రభావం నేపాల్‌ పై మరోసారి కనిపిస్తోంది. ముద్రించిన మ్యాప్‌లో, నేపాల్ భారతదేశంలోని అనేక ప్రాంతాలను తమ సొంతమని క్లెయిమ్ చేయడానికి ప్రయత్నించిన నోట్‌ను విడుదల చేయాలని నిర్ణయించింది.

లిపులేఖ్, లింపియాధుర, కాలాపానీ ప్రాంతాలు భారతదేశం భాగంలో ఉన్నాయి. చైనా ఒత్తిడితో నేపాల్ ప్రధాన మంత్రి పుష్పకమల్ దహల్ ప్రచండ కొత్త మ్యాప్‌ను ప్రచురించాలని నిర్ణయించారు. ఇందులో లిపులేఖ్, లింపియాధుర, కాలాపానీలను నేపాల్‌లో భాగంగా చూపించారు. అలాగే 100 రూపాయల నేపాలీ నోటు పై ఈ మ్యాప్‌ను ముద్రించేందుకు సన్నాహాలు జరుగుతున్నాయి.

నేపాల్ క్యాబినెట్ నోట్ డిజైన్‌ను మార్చింది..

ప్రధాని పుష్పకమల్ దహల్ ప్రచండ నేతృత్వంలో నేపాల్ మంత్రుల మండలి సమావేశం జరిగిందని నేపాల్ ప్రభుత్వ అధికార ప్రతినిధి రేఖా శర్మ మీడియా నివేదికలో పేర్కొన్నారు. ఇందులో లిపులేఖ్, లింపియాధుర, కాలాపానీతో సహా రూ.100 బ్యాంక్ నోట్‌ పై నేపాల్ కొత్త మ్యాప్‌ను ప్రచురించాలని నిర్ణయించారు.

ఏప్రిల్ 25, మే 2 తేదీల్లో జరిగిన నేపాల్ క్యాబినెట్ సమావేశంలో రూ.100 నోటును రీడిజైన్ చేయాలని నిర్ణయించినట్లు నేపాల్ ప్రభుత్వ అధికార ప్రతినిధి, సమాచార, ప్రసార శాఖ మంత్రి రేఖా శర్మ తెలిపారు. దాని వెనుక ముద్రించిన పాత మ్యాప్ స్థానంలో కొత్త మ్యాప్‌ను ముద్రించాలి.

నేపాల్, భారతదేశం మధ్య 1850 కిలోమీటర్ల పొడవైన సరిహద్దు..

నేపాల్, భారతదేశం ఒకదానికొకటి ప్రక్కనే 1850 కి.మీ పొడవైన సరిహద్దును కలిగి ఉన్నాయి. భారతదేశంలో, సిక్కిం, పశ్చిమ బెంగాల్, బీహార్, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్ నేపాల్‌తో సరిహద్దులను పంచుకుంటున్నాయి. రెండు దేశాల మధ్య సరిహద్దు వివాదాలు కూడా తలెత్తుతున్నాయి. జూన్ 2023లో భారత ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ, నేపాల్ ప్రధాని ప్రచండ మధ్య దీనిపై చర్చ జరిగింది. సరిహద్దు వివాదాన్ని పరిష్కరించుకోవాలని ఇరు దేశాలు నిర్ణయించుకున్నాయి. అయితే, ఈ దిశగా ఇరు దేశాలు ఇంకా చెప్పుకోదగ్గ ముందడుగు వేయలేదు.

భక్తులు లిపులేఖ్ పాస్ ద్వారా కైలాస మానససరోవర్ యాత్రకు..

విశేషమేమిటంటే లిపులేఖ్ పాస్ ఉత్తరాఖండ్‌ను చైనా క్లెయిమ్ చేస్తున్న టిబెట్ ప్రాంతాన్ని కలుపుతుంది. భారతదేశం నుంచి యాత్రికులు ఈ లిపులేఖ్ పాస్ ద్వారా కైలాష్ మానస సరోవరానికి వెళతారు. ఇది 1962లో చైనా దాడి సమయంలో మూసివేశారు. అయితే చైనాతో వాణిజ్యం, కైలాష్ మానస సరోవర్ యాత్ర కోసం 2015లో తిరిగి తెరిచారు.

2020 సంవత్సరంలో చైనా ఆధిపత్యం ఉన్న టిబెట్‌లోని లిపులేఖ్ పాస్ నుండి 90 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న కైలాష్ మానసరోవర్ యాత్రలో భక్తులకు ఉపశమనం కలిగించడానికి భారతదేశం 80 కిలోమీటర్ల పొడవైన రహదారిని ప్రారంభించింది. పితోర్‌గఢ్‌ నుంచి ప్రారంభమయ్యే ఈ రహదారి పై నేపాల్‌ అసంతృప్తి వ్యక్తం చేసింది. ఏది ఏమైనప్పటికీ, లిపులేఖ్ అనేది నేపాల్ వాయువ్య మూలలో, నేపాల్, భారతదేశం, టిబెట్ మధ్య ఉన్న భూభాగం. ఇది నేపాల్, భారతదేశం మధ్య వివాదాస్పదమైన కాలాపాని పశ్చిమ బిందువు.

కాలాపానీ నుంచి చైనా సైన్యం పై భారత్ కన్ను..

అదే సమయంలో ఉత్తరాఖండ్‌లోని పితోరాఘర్‌లో ఉన్న కాలాపాని ప్రాంతం దక్షిణాసియా దౌత్యంలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తోంది. ఎందుకంటే ఇది భారతదేశం, చైనా, నేపాల్ మధ్య ట్రై-జంక్షన్. ఈ కాలాపానీ నుంచి చైనా సైన్యం కదలికల పై భారత్ ఓ కన్నేసి ఉంచుతుంది. 1962లో జరిగిన యుద్ధంలో తొలిసారిగా భారత్ తన సైన్యాన్ని ఇక్కడ మోహరించింది. ఇప్పుడు, ఈ ప్రాంతం ప్రాముఖ్యతను పరిగణనలోకి తీసుకుంటే, ఇండో-టిబెటన్ బోర్డర్ పోలీసు సిబ్బంది ఎల్లప్పుడూ భారతదేశం వైపు నుండి మోహరిస్తారు.

నేపాల్ కొత్త నిర్ణయం వివాదాన్ని పెంచే అవకాశం..

నేపాల్, చైనా భారతదేశం మధ్య ఉన్నందున, రెండు దేశాలు దాని పై తమ ప్రభావాన్ని కోరుకుంటున్నాయి. ఇదిలా ఉంటే, నేపాల్ కొత్త మ్యాప్‌ను ప్రచురించడం ద్వారా వివాదానికి కొత్త గాలిని అందించింది. నేపాల్ తనదని క్లెయిమ్ చేస్తున్న మూడు ప్రాంతాలు దాదాపు 370 చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో అంటే దాదాపు 140 చదరపు మైళ్ల విస్తీర్ణంలో ఉన్నాయి. కాలాపానీ పై ఏదైనా కొత్త వివాదం మూడు దేశాల మధ్య సంబంధాలను మరింత దిగజార్చవచ్చు.

పొరుగు దేశం 2020లో రాజ్యాంగాన్ని మార్చింది..

అంతకుముందు జూన్ 2020లో, నేపాల్ తన కొత్త రాజకీయ మ్యాప్‌ను విడుదల చేసింది. అందులోనూ లిపులేఖ్, లింపియాధుర, కాలాపానీలను నేపాల్‌లో భాగంగా చూపించారు. దీని కోసం నేపాల్ కూడా తన రాజ్యాంగాన్ని మార్చుకుంది. అప్పుడు భారత ప్రభుత్వం నేపాల్ ఈ చర్యను తీవ్రంగా నిరసించింది. దీని తరువాత, నేపాల్ ప్రధాని గత సంవత్సరం భారతదేశానికి వచ్చినప్పుడు, సరిహద్దు వివాదాన్ని పరిష్కరిస్తానని హామీ ఇచ్చారు. అయినప్పటికీ, కొత్త నోటు పై ఈ మూడు ప్రాంతాలను మా స్వంతంగా ప్రకటించే ప్రయత్నం నేపాల్ చైనా చేతిలో ఎలా ఆడటం ప్రారంభించిందో స్పష్టంగా సూచిస్తుంది.