గ్రూప్ -2,3,4 /SI,కానిస్టేబుల్ ప్రత్యేకం: జాగ్రఫీ: గోదావరి నది వ్యవస్థ

గోదావరి నది వ్యవస్థ

గోదావరి అతిపెద్ద ద్వీపకల్ప నది వ్యవస్థ. దీనిని దక్షిణ గంగ అని కూడా అంటారు. గోదావరి నది భారతదేశంలో రెండవ అతిపెద్ద నది వ్యవస్థ. గోదావరి పరీవాహక ప్రాంతం మహారాష్ట్ర, ఆంధ్రప్రదేశ్, ఛత్తీస్‌గఢ్, తెలంగాణ, ఒడిశా రాష్ట్రాలలో విస్తరించి ఉంది. అంతేకాకుండా మధ్యప్రదేశ్, కర్ణాటక, పుదుచ్చేరి (యానాం)లోని ప్రాంతాలతో పాటు మొత్తం వైశాల్యం సుమారు 3 లక్షల చ.కి.మీ. గోదావరి నది 1,465 కి.మీ పొడవు మరియు దేశంలో రెండవ పొడవైన నదిగా పరిగణించబడుతుంది.

గోదావరి నది గురించి

మహారాష్ట్రలోని నాసిక్ జిల్లాలో త్రయంబకేశ్వరం సమీపంలో సహ్యాద్రిలో ఈ నది పుడుతుంది.

గోదావరి నది త్రయంబకేశ్వరం వద్ద బ్రహ్మగిరి పర్వతాల నుండి ఉద్భవించింది.

దేశ మొత్తం భౌగోళిక విస్తీర్ణంలో 10% గోదావరి నది ప్రవహిస్తుంది. నది యొక్క పారుదల బేసిన్ భారతదేశంలోని ఏడు రాష్ట్రాలలో ఉంది. అవి:

రాష్ట్రాలు శాతం (%)

మహారాష్ట్ర 48.66

తెలంగాణ 19.87

ఛత్తీస్‌గఢ్ 10.69

మధ్యప్రదేశ్10.17

ఒడిశా 5.67

ఆంధ్రప్రదేశ్3.53

కర్ణాటక 1.41

పుదుచ్చేరి 0.001

ఈ నది దక్కన్ పీఠభూమి మీదుగా పశ్చిమం నుండి తూర్పు కనుమల వరకు ప్రవహిస్తుంది.

ఈ నది దక్షిణ-మధ్య భారతదేశ రాష్ట్రాలలో ఆగ్నేయ దిశలో ప్రవహిస్తుంది. దాదాపు 1,465 కి.మీ ప్రవహించిన తర్వాత, సాధారణంగా ఆగ్నేయ దిశలో, ఇది బంగాళాఖాతంలో కలుస్తుంది .తీరం నుండి 80 కి.మీ దూరంలో ఉన్న రాజమండ్రి వద్ద, నది రెండు పాయలుగా విడిపోతుంది, తద్వారా చాలా సారవంతమైన డెల్టా ఏర్పడుతుంది.

గోదావరి ఉపనదులు:

ప్రవర :

పశ్చిమ కనుమలలో ఉద్భవించింది

తూర్పు దిశలో ప్రవహిస్తుంది

ముఖ్యమైన ఉపనది – ములా

పూర్ణ

కొండల అజంతా శ్రేణిలో ఉద్భవించింది;

ఆగ్నేయ దిశలో ప్రవహిస్తుంది;

డ్రైనేజీ ప్రాంతం – మహారాష్ట్ర

మంజీర :

గోదావరికి పొడవైన ఉపనది

పారుదల ప్రాంతాలు – మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక మరియు తెలంగాణ

కొండల బాలాఘాట్ శ్రేణిలో ఉద్భవించింది

మానేర్:

కుడి ఒడ్డు ఉపనది

తెలంగాణలోని రాజన్న సిరిసిల్ల జిల్లాలో ఉద్భవించింది

పరీవాహక ప్రాంతం – తెలంగాణ

పెంగాంగ :

ముఖ్యమైన ఉపనదులు: కయాదు,చీము,అరుణావతి,వాఘడి, మరియు ఖుని

ఇది తెలంగాణ మరియు మహారాష్ట్ర రాష్ట్రాల మధ్య అంతర్-రాష్ట్ర ఉప-బేసిన్;

ఇది రెండు రాష్ట్రాల మధ్య అంతర్-రాష్ట్ర సరిహద్దును ఏర్పరుస్తుంది.

వార్ధా:

అంతర్రాష్ట్ర ఉప-బేసిన్ – మధ్యప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర మరియు తెలంగాణ.

ముఖ్యమైన ఉపనదులు: బెంబ్లా మరియు వున్నా

ప్రాణహిత:

ఇది గోదావరి యొక్క అతిపెద్ద ఉపనది.

ఇది దాని డ్రైనేజీ బేసిన్‌లో దాదాపు 34% కవర్ చేస్తుంది.

ఇంటర్-స్టేట్ సబ్ బేసిన్ – మధ్యప్రదేశ్, ఛత్తీస్‌గఢ్, మహారాష్ట్ర మరియు తెలంగాణ;

ముఖ్యమైన ఉపనదులు: బాగ్,వైంగంగా,బావంతడి,పెంచు,కన్హన్,చుల్‌బంద్,గర్వి,అంధారి,కోబ్రగర్హి,దిన నది మరియు పెద్దవాగు

దిగువ గోదావరి :

అంతర్రాష్ట్ర నది – తెలంగాణ, మహారాష్ట్ర, ఛత్తీస్‌గఢ్ మరియు ఆంధ్రప్రదేశ్

ముఖ్యమైన ఉపనదులు: తాలిపేరు,లఖనవర్మ్,పెద్దవాగు, కిన్నెరసాని

ఇంద్రావతి:

ఒడిశాలోని తూర్పు కనుమల పశ్చిమ వాలులలో ఉద్భవించింది.

అంతర్రాష్ట్ర నది – ఒడిశా, ఛత్తీస్‌గఢ్ మరియు మహారాష్ట్ర.

దీని ముఖ్యమైన ఉపనదులు: కుడి వైపు నారంగి,బోర్డిగ్,

కోత్రి,నిబ్రా మరియు బాండియా

ఎడమ వైపు: నందిరాజ్ , దంతేవార

శబరి:

ఒడిశాలోని తూర్పు కనుమలలోని సింకారం కొండ శ్రేణిలో ఉద్భవించింది.

శబరి నదికి ఎడమ వైపున కలుస్తున్న మరో ముఖ్యమైన ఉపనది పొట్టేరు.

మచ్‌కుండ్ లేదా సిలేరు ఎడమ ఒడ్డున శబరికి ప్రధాన ఉపనది.

ముఖ్యమైన ప్రాజెక్టులు:

కాళేశ్వరం: తెలంగాణలోని కాళేశ్వరం లిఫ్ట్ ఇరిగేషన్ స్కీమ్ తెలంగాణలోని కాళేశ్వరం, భూపాలపల్లిలో గోదావరి నదిపై బహుళ ప్రయోజన నీటిపారుదల ప్రాజెక్టు.

ప్రాణహిత నది గోదావరి నది సంగమ ప్రదేశంలో ప్రాజెక్ట్ ప్రారంభమవుతుంది.

సదర్‌మట్ ఆనికట్: గోదావరి నదికి అడ్డంగా ఉన్న సదర్‌మట్ ఆనికట్ ఇంటర్నేషనల్ కమిషన్ ఆన్ ఇరిగేషన్ అండ్ డ్రైనేజీ (ICID) రిజిస్టర్ ఆఫ్ హెరిటేజ్ ఇరిగేషన్ స్ట్రక్చర్స్‌లో ఉన్న రెండు నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులలో ఒకటి.

ఇంచ్చంపల్లి: ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గోదావరి నదిలో ఇంద్రావతి సంగమించే ప్రదేశానికి 12 కిలోమీటర్ల దిగువన గోదావరి నదిపై ఇచ్చంపల్లి ప్రాజెక్టును ప్రతిపాదించారు.

శ్రీరామ్ సాగర్ ప్రాజెక్ట్ (SRSP): శ్రీరామ్ సాగర్ ప్రాజెక్ట్ తెలంగాణలోని నిజామాబాద్ జిల్లా పోచంపాడ్ సమీపంలో గోదావరి నదికి అడ్డంగా ఉన్న బహుళార్ధసాధక ప్రాజెక్ట్.

పోలవరం ఇరిగేషన్ ప్రాజెక్ట్: పోలవరం ప్రాజెక్ట్ ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో గోదావరి నదిపై పోలవరం గ్రామ సమీపంలో ఉంది. ఇది బహుళ ప్రయోజన నీటిపారుదల ప్రాజెక్ట్, ఎందుకంటే ప్రాజెక్టు పూర్తయిన తర్వాత నీటిపారుదల ప్రయోజనాలను అందించడంతోపాటు జల విద్యుత్ ఉత్పత్తి అవుతుంది.