వర్చువల్ వాటర్ డిప్లమసీ అంటే ఏమిటి.. దేశంలో నీటి సంక్షోభాన్ని ఎలా పరిష్కరిస్తుంది ?

దిశ, ఫీచర్స్ : వేసవి కాలంలో దేశంలోని అనేక రాష్ట్రాల్లో నీటి ఎద్దడి ఏర్పడుతుంది. ఈసారి వేసవి రాకముందే కర్ణాటక రాష్ట్రంలో బావులు ఎండిపోయాయి. నీటి సంక్షోభం దేశంలోని కోట్లాది మంది ప్రజలను ఏటా ప్రభావితం చేస్తుంది. వర్చువల్ వాటర్ డిప్లమసీ ఈ సమస్యకు సమర్థవంతమైన పరిష్కారంగా చెప్పుకోవచ్చు. బ్రిటన్, చైనా వంటి దేశాలు చాలా కాలంగా ఈ పద్దతులను పాటిస్తున్నారు. వర్చువల్ వాటర్ అంటే ఏమిటి, దాని ద్వారా భారతదేశంలో నీటి సంక్షోభాన్ని ఎలా పరిష్కరించవచ్చో తెలుసుకుందాం.

సాధారణంగా ఏదైనా పంటలను ఉత్పత్తి చేయడానికి నీరు అవసరం. ఉదాహరణకు 1 కిలోల ధాన్యం పండించడానికి, 2 వేల కిలోల నీరు అవసరం. ఒక అధ్యయనం ప్రకారం, 2-గ్రాముల, 32-మెగాబైట్ కంప్యూటర్ చిప్ చేయడానికి 32 కిలోల నీటిని ఉపయోగిస్తారు. వ్యవసాయం లేదా పరిశ్రమలో ఏదైనా ఉత్పత్తిని తయారు చేసే ప్రక్రియలో ఉపయోగించే నీటిని 'వర్చువల్ వాటర్' అంటారు.

వర్చువల్ వాటర్ ద్వారా ఈజిప్ట్ నీటి సంక్షోభాన్ని ఎలా అధిగమించింది ?

బ్రిటీష్ భౌగోళిక శాస్త్రవేత్త టోనీ అలెన్ 90వ దశకం ప్రారంభంలో వర్చువల్ వాటర్ గురించి వివరించాడు. దీనిని వర్చువల్ వాటర్ డిప్లమసీ అని పిలుస్తారు. వర్చువల్ నీటిని దాచిన లేదా పరోక్ష నీరు అని కూడా అంటారు. దీనికి సంబంధించి మొదటి అంతర్జాతీయ సమావేశం 2002లో నెదర్లాండ్స్‌లో జరిగింది. మరుసటి సంవత్సరం, జపాన్‌లో నిర్వహించిన 'థర్డ్ వరల్డ్ వాటర్ ఫారమ్'లో వర్చువల్ వాటర్‌ పై ప్రత్యేక సెషన్ జరిగింది.

వర్చువల్ నీటి లావాదేవీలు ఎలా జరుగుతాయో ఈజిప్టుని ఉదాహరణగా తీసుకోవచ్చు. ప్రపంచంలో రెండవ అతిపెద్ద నది నైలు. అయినప్పటికీ ఈజిప్టు ఇప్పటికీ నీటి సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటోంది. దీన్ని ఎదుర్కోవడానికి ఈజిప్ట్ ఇప్పుడు వర్చువల్ వాటర్‌ పై దృష్టి సారించింది. నీటికి డిమాండ్ ఉన్న పంటలను స్వయంగా పండించకుండా ఇతర దేశాల నుండి దిగుమతి చేసుకుంటోంది. ఈజిప్టు మాజీ నీటిపారుదల, జలవనరుల మంత్రి మహ్మద్ అబ్దెల్-అతీ ఒక ప్రకటనలో, 'ఈజిప్ట్ 54 శాతం వర్చువల్ నీటిని దిగుమతి చేసుకోవడం ద్వారా నీటి కొరతను నియంత్రించగలదు' అని అన్నారు.

నీటి యుద్ధాలు ఆగిపోతాయి..

వర్చువల్ వాటర్ భావనను తీసుకువచ్చిన టోనీ అలెన్, భౌగోళిక రాజకీయ సమస్యలను కూడా వర్చువల్ వాటర్ ద్వారా పరిష్కరించవచ్చని చెప్పారు. దీనివల్ల నీటి పై తగాదాలను కూడా అరికట్టవచ్చని ఆయన పేర్కొన్నారు. రాజకీయాలతో పాటు, వర్చువల్ వాటర్ కూడా పర్యావరణ, ఆర్థిక ప్రయోజనాలను కలిగి ఉంది.

నీటి కొరతను ఎదుర్కొంటున్న దేశాలకు, వర్చువల్ నీటిని దిగుమతి చేసుకోవడం మంచిది. ఇది ఆ దేశ వనరుల పై ఒత్తిడిని తగ్గిస్తుంది. అదనంగా సమృద్ధిగా నీరు ఉన్నచోట, నీటి పంటలు (అధిక నీటిని వినియోగించే పంటలు) పండించడం డబ్బు, నీరు రెండింటిలోనూ తక్కువ ఖర్చుతో కూడుకున్నదని రుజువు చేస్తుంది. ఉదాహరణకు కెనడాలో అరటిని పండించడానికి పుష్కలంగా నీరు ఉంది. కానీ అతను ఇప్పటికీ అరటిపండ్లను దిగుమతి చేసుకుంటారు. ఎందుకంటే అరటిపండ్లు ఉష్ణమండల ప్రాంతాల్లో బాగా పెరుగుతాయి. అననుకూల వాతావరణంలో పంట సాగు చేయడం వల్ల నీటి వృథా ఎక్కువ అవుతుంది.

చెన్నైలోని అన్నా యూనివర్శిటీకి చెందిన పరిశోధకులు భారతదేశం, దాని వర్చువల్ వాటర్ ఎగుమతి అనే అంశం పై 2019లో ఒక అధ్యయనాన్ని ప్రచురించారు. ఈ అధ్యయనం ప్రకారం 2006, 2016 మధ్య భారతదేశం ప్రతి సంవత్సరం సగటున 26,000 మిలియన్ లీటర్ల వర్చువల్ నీటిని ఎగుమతి చేసింది. ఇక్కడ బియ్యం ఎక్కువగా ఎగుమతి చేస్తారు. ఇది పెరగడానికి నీరు చాలా అవసరం. సరళమైన భాషలో భారతదేశం 496.98 ట్రిలియన్ లీటర్ల వర్చువల్ నీటిని ఎగుమతి చేసింది. 237.21 ట్రిలియన్ లీటర్ల నీటిని దిగుమతి చేసుకుంది.

కర్నాటకలో చెరకు, వరి పెద్ద ఎత్తున సాగు చేస్తారు. ఇవి నీటి పంటలు, అంటే వాటిని పెంచడానికి ఎక్కువ నీరు ఖర్చు అవుతుంది. ఈ ఉత్పత్తిలో ఎక్కువ భాగం కర్ణాటక వెలుపలికి ఎగుమతి అవుతుంది. రాష్ట్రంలో నీటి ఎద్దడి ఏర్పడడానికి ఇది కూడా ఒక కారణమని నిపుణులు అభిప్రాయపడుతున్నారు. ఈ విధంగా వర్చువల్ నీటిని బయటకు పంపడం కూడా తాగునీటికి సంబంధించి సవాలుగా ఉంది.

వేరే దేశంలో వ్యవసాయం..

తమ సరిహద్దుల్లో నీటిని పొదుపు చేసుకునేందుకు సంపన్న దేశాలు రకరకాల వ్యూహాలను అనుసరిస్తున్నాయి. నివేదిక ప్రకారం చైనా వ్యవసాయం కోసం ఆఫ్రికా దేశాలలో భూమిని లీజుకు తీసుకుంటోంది. ఈ కొనుగోలు ప్రధాన ఉద్దేశ్యం భూమి కాదు అక్కడ నీరు. అక్కడ ఉన్న వనరులను ఉపయోగించి చైనా పంటలు పండిస్తూ తనకే ఎగుమతి చేసుకుంటోంది. ఇలా చేయడం ద్వారా తన నీటిని, మట్టిని కాపాడుకుంటున్నారు. చైనా మాదిరిగానే అనేక ఇతర దేశాలు కూడా ఇదే వ్యూహాన్ని అనుసరిస్తున్నాయి.